Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 2.ci maddesinde “Türkiye Cumhuriyeti’nin Laik, Demokratik ve sosyal bir Hukuk Devleti” olduğu belirtilir.
Laik, Demokratik ve Hukuk ilkelerini başka yazıya bırakarak ‘Sosyal Devlet“ ilkesini kısa, az ve öz irdeleyelim.
Sosyal Devlet nedir? Hangi Devlet yapısı Sosyal Devlet olarak tanımlanır?
“Vatandaşlarını doğumundan ölümüne dek gecen zaman dilimi içinde (ömür boyu) karşılaştıkları risklere (tehlikelere) karsı koruyan ve onları her koşulda insan onuruna yaraşır bicimde koruyan ve yasatan devlet sistemine sosyal devlet denir“
İnsanlar yaşamları boyunca hangi risklerle (tehlikelerle) karşılaşırlar.
1. Hastalık
2. Kaza
3. Bakıma muhtaçlık
4. İşsizlik
5. Yaşlılık
1. Bir insan hastalandığında tekrar sağlığına kavuşabilmesi için tıbben ve moralman yapılması gereken her şeyin yapılması. Yani Hekime, ilaçlarına ve tıbbi cihazlara erişmesi. Hastalığı döneminde de belli yasam düzeyini korunması Bunun için batıdaki sosyal devletler Hastalık sigortasını yaygın hale getirmişlerdir. . Yani insanları hastalığa karşı sigortalı hale getirmişlerdir. Sadece tekrar sağlıklarına kavuşmak için değil, yasam düzeylerini korumak için de en az bir buçuk yıl kazançlarının 80% hastalık kasasından alırlar. Aldıkları para asgari yasam düzeylerini saylamaya yetmezse devlet genel sosyal yardım vererek yasam düzeyini sağlıyor.
2. Her insan beklenmedik bir anda kaza ile karşılaşabilir. Bati demokrasilerinde çok geniş yelpazeye yayılmış kaza sigortaları vardır. Is kazasından tutunda; trafik, ev, spor, bos zamanlarda yolda yürürken geçirebileceğin kazalar karşısında seni kimseye muhtaç etmeden yaşamını devam ettirmen Devletin asil görevidir. Sağlığına kavuşabilmen için yukarda belirttiğim tüm olanakları sağlar.
3. Herkes elinde olmadan ve beklenmedik bir zamanda hastalık, kaza ve yaşlılıkta, bakıma muhtaç olabilir. Bakıma muhtaç olduğunda devlet kişiyi yine başkalarına muhtaç etmeden insan onuruna yaraşır bir bicimde yaşamını devam ettirmesi için tüm olanakları sağlar. Bunun için bakım sigortası zorunludur.
4. İnsanlar çalışacak yaşa geldiklerinde ellerinde olmadan issiz kalabilirler. İşsiz kaldıklarında da yaşamları belli standartlarda devam ettirebilmeleri için işsizlik sigortası mecburidir. İşsizlik sigortasından belli koşullarda yararlanabilirsin. Bunun için en az bir yıl sigortalı olarak çalışmış olman gerekli. İşsizlik parası sürelidir. Üç aydan başlayıp iki buçuk yıla kadar işsizlik parası alabilirsin. İşsiz olduğun dönemde devlet sana başka bir meslek öğrenmen için teşvik verebilir veya kendi mesleğinde kendini geliştirebilirsin. Bu dönemde de devlet senin asgari yasam standardını koruman için gerekli yasal düzenlemeleri yapmıştır.
5. Yukarıda belirttiğim koşullar yaşlılık dönemi içinde geçerlidir. Almanya’da normal emeklilik yaşı 65. Belli koşullarda erkende emekli olabilirsin. Hak ettiğin emeklilik maaşı yasam standardını devam ettirmene yetmiyorsa devlet sana genel sosyal yardım yasası ile düzenlenmiş yardımları yaparak sana insan onuruna yaraşır bir yaşamı garanti ediyor. Değerli arkadaşlar çok kısa, az öz bir yazı ile sosyal devletin ne olduğunu ve neler yapması gerektiğini anlatmaya çalıştım. Bu yazıyı okuduktan sonra lütfen kendi kendinize sorun. Türkiye gerçekten bir Sosyal Devlet mi? Yoksa bir sadaka devleti mi?
Kısa not: Sigorta sistemi bir aidat sistemidir. Aidatı çalışanlar ve işverenler ortak öderler. Genel sosyal yardım aidat karşılığı değildir. Bütçeden yani elde edilen vergilerden karşılanır.
Rödermark/Almanya Mayıs 2018
