Kalkınma ile ilgili konularda çalışan Hollanda merkezli 170 bilim insanının imzaladığı bu kısa bildiri, COVID-19 sonrası dönemde uygulanacak yeni bir kalkınma modeli için beş temel politika öneriyor. Salgın sonrası dünyayı planlamaya mümkün olan en kısa sürede başlamak gerektiğini vurgulayan bildiri; daha sürdürülebilir, adil, eşitlikçi, sağlıklı ve dayanıklı bir (ekonomik) kalkınma biçiminin çerçevesini çiziyor.
COVID-19 daha şimdiden, sayısız yaşamın kaybına ya da mahvolmasına yol açmışken, yaşamsal önem taşıyan mesleklerdeki birçok insan, hastalarla ilgilenmek ve salgının daha fazla yayılmasını durdurmak için gece gündüz çalışıyor. Kişisel ve toplumsal kayıplar ve bunları durdurmak için verilen mücadele, aralıksız saygı ve desteğimizi gerektiriyor. Bununla birlikte, geleceği planlarken geçmiş hataların tekrarından kaçınmak için bu pandemiyi tarihsel bağlamda incelemek çok önemlidir.
COVID-19’un ekonomik etkisinin şimdiden bu kadar büyük olmasının nedeni, diğer faktörlerin yanı sıra, son 30 yılda dünya çapında egemen olan ekonomik kalkınma modelidir. Bu model, sayısız ekolojik soruna ve yol açtığı artan eşitsizliklere rağmen mal ve insan dolaşımının sürekli artmasını gerektirmektedir. Son birkaç hafta içinde, neoliberal büyüme makinesinin zayıflıkları acı verici bir şekilde açığa çıktı. Gördüğümüz diğer sorunların yanı sıra: efektif talep kısa bir süre için olsa bile ortadan kalkar kalkmaz devlet desteğini isteyen büyük şirketler; güvensiz işlerin kaybolması ya da askıya alınması ve hâlihazırda mali olarak yeterince desteklenmeyen sağlık sistemlerine daha fazla yük getirilmesi. Son zamanlarda, tanınma ve insan yakışır ücret mücadelelerinde hükümetle karşı karşıya gelen insanların, şimdi dikkat çekici bir şekilde, sağlık, yaşlı bakımı, toplu taşıma ve eğitimde ‘yaşamsal önemi olan mesleklere’ sahip oldukları düşünülmektedir.
Mevcut sistemin bir diğer zayıflığı ve pandemi tartışmalarında henüz belirgin olmayan bir tanesi, ekonomik gelişme, biyoçeşitlilik ve önemli ekosistem işlevlerinin kaybı ve COVID-19 gibi hastalıkların insanlar arasında yayılma fırsatı arasındaki bağlantıdır. Bunlar öldürücü bağlantılardır ve çok daha fazla bağlantı olabilir. Dünya Sağlık Örgütü, küresel olarak her yıl 4,2 milyon kişinin hava kirliliğinden öldüğünü ve iklim değişikliğinin etkilerinin 2030-2050 arasında yılda 250.000 ek ölüme neden olacağını tahmin etmektedir. Uzmanlar, ekosistemlerin daha da ciddi şekilde bozulması konusunda uyarıyorlar – mevcut ekonomik model altında beklenen bir senaryo – ortaya çıkan bu felaketlerin üzerinde daha fazla ve hatta daha güçlü virüs salgını olasılıkları gerçekçidir.
Bütün bunlar etkili ve bütünsel eylemi gerektirir ve COVID-19 sonrası dünya için planlamayı mümkün olan en kısa sürede başlatmayı kritik hale getirir. Krizde, toplum desteği, yerel örgütlenme ve dayanışma, daha az kirlilik ve sera gazı emisyonları gibi bazı kısa vadeli olumlu sosyal ve çevresel etkiler ortaya çıkmasına rağmen, bu değişiklikler daha geniş siyasi ve ekonomik değişim için uyumlu çabalar olmaksızın geçici olacak ve marjinalleştirilecektir. Bu nedenle, bu mevcut durumun nasıl daha sürdürülebilir, adil, eşitlikçi, sağlıklı ve dayanıklı (ekonomik) kalkınma biçimine doğru gidebileceğini öngörmek gerekir.
Kalkınma ile ilgili konularda çalışan Hollanda merkezli 170 bilim insanı tarafından imzalanan bu kısa bildiri, kriz sırasında ve sonrasında ilerlemek için kritik ve başarılı politika stratejileri olarak bildiğimiz şeyleri özetlemeyi amaçlamaktadır. COVID-19 sonrası bir kalkınma modeli için, tümü bu olağandışı kriz yatıştıktan hemen uygulanabilecek ve sürdürülebilecek beş temel politika öneriyoruz:
1) Büyüyebilecek ve yatırıma ihtiyaç duyabilecek sektörler (kritik kamu sektörleri olarak adlandırılanlar ve temiz enerji, eğitim, sağlık ve daha fazlası) ile kökten sürdürülemez olması veya sürekli ve aşırı tüketimi teşvik eden (özellikle özel sektör petrol, gaz, madencilik, reklamcılık vb.) rolleri nedeniyle, küçülmesi gereken sektörler arasında ayrım yapmak için toplam GSYH büyümesine odaklanan kalkınmadan uzaklaşmak;
2) Evrensel bir sosyal politika sistemine dayanan temel vatandaşlık geliri, gelir, kâr ve servet için güçlü, artan oranlı vergilendirilme, çalışma saatlerinin azaltılması ve işin paylaşımı ve bakım işlerini ve sağlık ve eğitim gibi temel kamu hizmetlerini sahip oldukları öz değerden dolayı tanıyan yeniden dağıtım üzerine odaklanmış bir ekonomik çerçeve;
3) Biyolojik çeşitliliğin korunmasına, sürdürülebilir ve çoğunlukla yerel ve vejetaryen gıda üretimine, ayrıca adil tarımsal istihdam koşullarına ve ücretlerine dayalı yenileyici tarıma doğru tarımsal dönüşüm;
4) Lüks ve savurgan tüketim ve seyahatten; temel, gerekli, sürdürülebilir ve tatmin edici tüketim ve seyahate doğru esaslı bir değişimle birlikte tüketim ve seyahatin azaltılması;
5) Özellikle çalışanlar ve küçük işletme sahipleri ve küresel güneydeki ülkeler için (hem daha zengin ülkelerden hem de uluslararası finans kurumlarından) almış oldukları borçların iptali.
Akademisyenler olarak, bu politika vizyonunun, uluslararası dayanışmaya dayalı daha sürdürülebilir, eşit ve birbirinden farklı ve gelecek şokları ve pandemileri daha iyi önleyebilecek ve bunlarla başa çıkabilecek toplumlara önayak olacağına inanıyoruz. Bizim için soru, artık bu stratejileri uygulamaya başlamamız gerekip gerekmediği değil, işe nasıl koyulduğumuzdur. Hollanda ’da ve Hollanda dışında bu krizden en fazla etkilenen grupları tanıdığımız için, gelecekteki bir krizin şiddetinin çok daha az olmasını, çok daha az acıya neden olmasını veya hiç olmamasını sağlamak için önceden harekete geçerek onların haklarını gözetebiliriz. Hollanda’daki ve dünyadaki diğer birçok toplulukla birlikte, böyle olumlu ve anlamlı bir vizyonu ilerletmek için zamanın doğru olduğuna inanıyoruz. Politikacıları, karar vericileri ve halkı, önerilerin uygulanması için çok geç olmadan örgütlenme başlatmaya davet ediyoruz.
İmzalayanlar:
1. Murat Arsel, Erasmus Universiteit Rotterdam
2. Ellen Bal, Vrije Universiteit Amsterdam
3. Bosman Batubara, IHE, Delft Universiteit en Universiteit van Amsterdam
4. Maarten Bavinck, Universiteit van Amsterdam
5. Pascal Beckers, Radboud Universiteit
6. Kees Biekart, Erasmus Universiteit Rotterdam
7. Arpita Bisht, Erasmus Universiteit Rotterdam
8. Cebuan Bliss, Radboud Universiteit
9. Rutgerd Boelens, Wageningen Universiteit
10. Simone de Boer, Leiden Universiteit
11. Jun Borras, Erasmus Universiteit Rotterdam
12. Suzanne Brandon, Wageningen Universiteit
13. Arjen Buijs, Wageningen Universiteit
14. Bram Büscher, Wageningen Universiteit
15. Amrita Chhachhi, Erasmus Universiteit Rotterdam
16. Kristen Cheney, Erasmus Universiteit Rotterdam
17. Robert Coates, Wageningen Universiteit
18. Dimitris Dalakoglou, Vrije Universiteit Amsterdam
19. Jampel Dell’Angelo, Vrije Universiteit Amsterdam
20. Josephine Chambers, Wageningen Universiteit
21. Freek Colombijn, Vrije Universiteit Amsterdam
22. Tine Davids, Radboud Universiteit
23. Sierra Deutsch, Wageningen Universiteit
24. Madi Ditmars, Afrika Studiecentrum Leiden
25. Guus Dix, Leiden Universiteit
26. Martijn Duineveld, Wageningen Universiteit
27. Henk Eggens, Royal Tropical Institute
28. Thomas Eimer, Radboud Universiteit
29. Flávio Eiró, Radboud Universiteit
30. Willem Elbers, Radboud Universiteit
31. Jaap Evers, IHE Delft Universiteit
32. Giuseppe Feola, Utrecht Universiteit
33. Milja Fenger, Erasmus Universiteit Rotterdam
34. Andrew Fischer, Erasmus Universiteit Rotterdam
35. Robert Fletcher, Wageningen Universiteit
36. Judith Floor, Open Universiteit en Wageningen Universiteit
37. Des Gasper, Erasmus Universiteit Rotterdam
38. Lennie Geerlings, Leiden Universiteit
39. Julien-François Gerber, Erasmus Universiteit Rotterdam
40. Jan Bart Gewald, African Studies Centre Leiden
41. Sterre Gilsing, Utrecht Universiteit
42. Cristina Grasseni, Leiden Universiteit
43. Erella Grassiani, Universiteit van Amsterdam
44. Joyeeta Gupta, Universiteit van Amsterdam
45. Wendy Harcourt, Erasmus Universiteit Rotterdam
46. Janne Heederik, Radboud Universiteit
47. Henk van den Heuvel, Vrije Universiteit Amsterdam
48. Silke Heumann, Erasmus Universiteit Rotterdam
49. Thea Hilhorst, Erasmus Universiteit Rotterdam
50. Helen Hintjens, Erasmus Universiteit Rotterdam
51. Geoffrey Hobbis, Groningen Universiteit
52. Stephanie Hobbis, Wageningen Universiteit
53. Barbara Hogenboom, Universiteit van Amsterdam
54. Michaela Hordijk, Universiteit van Amsterdam
55. Sabine van der Horst, Utrecht Universiteit
56. Henk van Houtum, Radboud Universiteit
57. Edward Huijbens, Wageningen Universiteit
58. Kees Jansen, Wageningen Universiteit
59. Freek Janssens, Leiden Universiteit
60. Rosalba Icaza, Erasmus Universiteit Rotterdam
61. Verina Ingram, Wageningen Economic Research en Wageningen Universiteit
62. Rivke Jaffe, Universiteit van Amsterdam
63. Shyamika Jayasundara-Smits, Erasmus Universiteit Rotterdam
64. Joop de Jong, Amsterdam UMC
65. Rik Jongenelen, African Studies Centre, Leiden
66. Joost Jongerden, Wageningen Universiteit
67. Emanuel de Kadt, Utrecht Universiteit
68. Coco Kanters, Leiden Universiteit.
69. Agnieszka Kazimierczuk, African Studies Centre Leiden
70. Jeltsje Kemerink-Seyoum, IHE Delft Universiteit
71. Thomas Kiggell, Wageningen Universiteit
72. Mathias Koepke, Utrecht Universiteit
73. Michiel Köhne, Wageningen Universiteit
74. Anouk de Koning, Leiden Universiteit
75. Kees Koonings, Utrecht Universiteit en Universiteit van Amsterdam
76. Stasja Koot, Wageningen Universiteit
77. Michelle Kooy, IHE Delft Universiteit
78. Martijn Koster, Radboud Universiteit
79. Rachel Kuran, Erasmus Universiteit Rotterdam
80. Arnoud Lagendijk, Radboud Universiteit
81. Corinne Lamain, Erasmus Universiteit
82. Irene Leonardelli, IHE Delft Universiteit
83. Maggi Leung, Utrecht Universiteit
84. Yves van Leynseele, Universiteit van Amsterdam
85. Janwillem Liebrand, Utrecht Universiteit
86. Trista Chich-Chen Lin, Wageningen Universiteit
87. Andrew Littlejohn, Leiden Universiteit
88. Mieke Lopes-Cardozo, Universiteit van Amsterdam
89. Erik de Maaker, Leiden Universiteit
90. Žiga Malek, Vrije Universiteit Amsterdam
91. Ellen Mangnus, Wageningen Universiteit
92. Hans Marks, Radboud Universiteit
93. Jemma Middleton, Leiden Universiteit
94. Irene Moretti, Leiden Universiteit.
95. Esther Miedema, Universiteit van Amsterdam
96. Toon van Meijl, Radboud Universiteit
97. Miriam Meissner, Maastricht Universiteit
98. Adam Moore, Radboud Universiteit
99. Tsegaye Moreda, Erasmus Universiteit Rotterdam
100. Oona Morrow, Wageningen Universiteit
101. Farhad Mukhtarov, Erasmus Universiteit
102. Nikki Mulder, Leiden Universiteit
103. Mansoob Murshed, Erasmus Universiteit Rotterdam
104. Paul Mutsaers, Radboud Universiteit
105. Femke van Noorloos, Utrecht Universiteit
106. Martijn Oosterbaan, Utrecht Universiteit
107. Meghann Ormond, Wageningen Universiteit
108. Annet Pauwelussen, Wageningen Universiteit
109. Peter Pels, Leiden Universiteit
110. Lee Pegler, Erasmus Universiteit Rotterdam
111. Lorenzo Pellegrini, Erasmus Universiteit Rotterdam
112. Yvon van der Pijl, Universiteit Utrecht
113. Liedeke Plate, Radboud Universiteit
114. Fernande Pool, Erasmus Universiteit Rotterdam
115. Metje Postma, Leiden Universiteit
116. Nicky Pouw, Universiteit van Amsterdam
117. Crelis Rammelt, Universiteit van Amsterdam
118. Elisabet Rasch, Wageningen Universiteit
119. Marina de Regt, Vrije Universiteit Amsterdam
120. Ria Reis, Leiden Universiteit Medical Center
121. Andro Rilović, Erasmus Universiteit Rotterdam
122. Tobias Rinke de Wit (Universiteit van Amsterdam
123. Claudia Rodríguez Orrego, Erasmus Universiteit Rotterdam
124. Eva van Roekel, Vrije Universiteit Amsterdam
125. Mirjam Ros-Tonen, Universiteit van Amsterdam
126. Martin Ruivenkamp, Wageningen Universiteit
127. Ary A. Samsura, Planologie, Radboud Universiteit
128. Annemarie Samuels, Leiden Universiteit
129. Ton Salman, Vrije Universiteit Amsterdam
130. Younes Saramifar, Vrije Universiteit Amsterdam
131. Federico Savini, Universiteit van Amsterdam
132. Joeri Scholtens, Universiteit van Amsterdam
133. Mindi Schneider, Wageningen Universiteit
134. Lau Schulpen, Radboud Universiteit
135. Peter Schumacher, Utrecht Universiteit
136. Amod Shah, Erasmus Universiteit Rotterdam
137. Murtah Shannon, Utrecht Universiteit
138. Karin Astrid Siegmann, Erasmus Universiteit Rotterdam
139. Sven da Silva, Radboud Universiteit
140. Giulia Sinatti, Vrije Universiteit Amsterdam
141. Lothar Smit, Radboud Universiteit
142. Marja Spierenburg, Leiden Universiteit
143. Rachel Spronk, Universiteit van Amsterdam
144. Antonia Stanojevic, Radboud Universiteit
145. Nora Stel, Radboud Universiteit
146. Marjo de Theije, Vrije Universiteit Amsterdam
147. Louis Thiemann, Erasmus Universiteit Rotterdam
148. Lisa Trogisch, Wageningen Universiteit
149. Wendelien Tuyp, Vrije Universiteit Amsterdam
150. Esther Veen, Wageningen Universiteit
151. Lieke van der Veer, Radboud Universiteit
152. Courtney Vegelin, Universiteit van Amsterdam
153. Hemalatha Venkataraman, Radboud Universiteit
154. Willemijn Verkoren, Radboud Universiteit
155. Gerard Verschoor, Wageningen Universiteit
156. Hebe Verrest, Universiteit van Amsterdam
157. Bas Verschuuren, Wageningen Universiteit
158. Mark Vicol, Wageningen Universiteit
159. Oanne Visser, Erasmus Universiteit Rotterdam
160. Anick Vollebergh, Radboud Universiteit
161. Roanne van Voorst, Erasmus Universiteit Rotterdam
162. Pieter de Vries, Wageningen Universiteit
163. Vincent Walstra, Leiden Universiteit.
164. Maaike Westra, African Studies Centre Leiden
165. Mark Westmoreland, Leiden Universiteit
166. Niekkie Wiegink, Utrecht Universiteit
167. Saskia Wieringa, Universiteit van Amsterdam
168. Angela Wigger, Radboud Universiteit
169. Han Wiskerke, Wageningen Universiteit
170. Margreet Zwarteveen, Universiteit van Amsterdam
İlgili İçerik: İşçi Kooperatifi Dayanışma Fonu
Not 1: Leiden University internet sitesinde yayınlanan bildiri Aylin Çiğdem Köne tarafından çevrilmiştir.
Not 2: Öne çıkan görsel, MRG NYC on Unsplash
Aylin Çiğdem Köne
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi’nde profesör olarak çalışan bir iktisatçıyım. Doktoramı Marmara Üniversitesi'nde Kalkınma İktisadı ve İktisadi Büyüme alanında yaptım. Temel araştırma alanım sürdürülebilir gelişme.
(sosyalekonomi.org)
